قهوه بزن شاد شی!

امر به معروف و نهی از منکر از اصول تاکید شده در آموزه‌های دینی و راهکارهای ارائه شده برای ساختن جامعه‌ای بهتر است اما باید در نظر داشت امر به معروف و نهی از منکر از مسیر ساده نمی‌گذرد و باید پیش از اجرای آن به فراهم کردن زمینه‌هایش در جامعه پرداخت. آنطور که مشخص است ستاد امر به معروف و نهی از منکر در حال خروج از لاک سکوت و انفعال است. تغییراتی در این ستاد صورت گرفته که به نظر می‌رسد در راستای نقش آفرینی بیشتر است.

محمد صالح مفتاح به عنوان معاون فرهنگ‌سازی و رسانه ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور منصوب شد. مفتاح به‌خوبی با ذائقه جوانان و روحیات آنها آشناست به نحوی که در توئیتر خودش تصویر یک فنجان قهوه را منتشر می‌کند و در توضیح آن می‌نویسد: «قهوه بزن شاد شی» و هراسی از اتهام‌زنی‌های دلواپسان ندارد اما به‌خوبی از جایگاه این ستاد حفاظت می‌کند چنانکه نامه‌ای در توئیترش خطاب به ستاد اجرایی فرمان امام(ره) با امضای دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر منتشر کرد که به موضوع مکان ستاد امر به معروف مربوط بود.

در این نامه آمده است: «با عنایت به سیاست‌های جدید ستاد امر به معروف و نهی از منکر در عرصه اجتماعی و رسانه و رویکرد مطالبه‌گری مردم، به استحضار می‌رساند ساختمان فعلی محل استقرار ستاد واقع در خیایان پاسداران به‌لحاظ موقعیت جغرافیایی در دسترس عامه مردم نبوده و این امر به صورت ماهوی با مردم‌سازی امر به معروف و نهی از منکر تناسب و همخوانی ندارد». مفتاح با مخالفان خودش هم تعامل خوبی دارد و سعی می‌کند در فضای دوستانه به تعامل با آنها بپردازد.

مرور 3 دهه فعالیت مجریان

شاید پربیراه نباشد اگر ادعا شود برخی رفتارها به‌ویژه در دهه 70 که به اسم امر به معروف و نهی از منکر صورت می‌گرفت سبب کمرنگ شدن رسالت آمران به معروف و ناهیان از منکر شد که دارای ماموریت رسمی در این مقوله بودند.

در اذهان بسیاری هست که چگونه در دهه‌های قبل به‌ویژه دهه 70 عده‌ای جوان با در دست داشتن تابلوی ایست مانع عبور اتومبیل‌ها می‌شدند و دلیل آن را یافتن مقولات غیرمجاز در اتومبیل‌هایی که جوانان راننده آنها بودند، مطرح می‌کردند یا بدون داشتن حکم رسمی به پوشش و موضوعات دیگر ایراد می‌گرفتند و به نوعی فضای ترس از این مامورنماها جو نامناسبی ایجاد کرده بود.

طیفی که خود را انصار حزب‌ا... می‌نامید هم در شکل‌گیری این فضا دارای نقش بود. فعالیت موتورسواران گشت‌های ثارا... نیز از اذهان دور نمی‌شود. رفتارهای این گروه چنان فضای جامعه را تحت الشعاع قرارداد که آیت‌ا... هاشمی در سال 64 به این رفتارها انتقاد کرد و قرار بر آن شد که امر به معروف و نهی از منکر با تاثیرگذاری بهتری همراه شود. روزهای برخورد با دارندگان ویدئو هم قابل تامل بود؛ در آن برهه ویدئو به عنوان وسیله‌ای معرفی می‌شد که سبب افزایش منکرات در جامعه می‌شود.

پیچیدن ویدئو در پارچه و پنهان کردن آن در کمد رختخواب‌ها تجربه‌ای است که برخی از افراد جامعه دارند و اکنون با یادآوری آن از یک سو از سیاست‌های برخوردی آن دوره اظهار تاسف می‌کنند و از سوی دیگر به هراس و استرسی می‌خندند که برای پنهان کردن ویدئو داشتند. در دولت احمدی‌نژاد بود که طرح گشت‌های ارشاد مطرح و هدف آن را تامین امنیت اجتماعی و اخلاقی عنوان کردند. بر خلاف پیش‌بینی‌ها طرح گشت‌های ارشاد به هدف خود در حد انتظار نرسید و برخی کاندیداهای انتخابات یازدهم ریاست جمهوری انتقاد به این طرح را یکی از نکات مثبت خود می‌نامیدند، مانند حسن روحانی که انتقاد با گشت ارشاد را علنی کرد وگفت: «همه ما از جمله دولتمردان و همه دولت‌ها نیازمند به ارشاد صاحبان فرهنگ هستیم.

صاحبان فرهنگ ما نیاز به ارشاد و گشت ارشاد ندارند». در سال 93 انصار حزب‌ا... اعلام کرد که طرح گشت‌های ارشادی انصار حزب‌ا... آغاز شده است. عبدالحمید محتشم دبیرکل انصار حزب‌ا... نحوه جذب این افراد را از طریق توزیع فرم عنوان کرده و گفت: «مربیان آنها ائمه جماعات مساجد و روحانیون بوده‌اند» که در همان زمان حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس‌جمهور خطاب به محتشم نوشت: «آقای عبدالحمید محتشم، خوب است به یاد داشته باشد دوره دهه 70 به پایان رسیده است» در سال‌های اخیر نیروی انتظامی خود را متولی امر به معروف و نهی از منکر کرده است و دیگر خبری از نیروهایی نیست که بدون داشتن مجوز خود را مسئول امر به معروف و نهی از منکر به هر شکلی می‌دانند!

قانون حمایت از آمران به معروف

شاید سوال شود نهادی به نام ستاد امر به معروف و نهی از منکر در کشور وجود دارد پس وظیفه آنها چیست؟ ظاهرا این سازمان مجوز عملیات اجرایی ندارد و در قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر آمده است: «مراتب امر به معروف و نهی از منکر، قلبی، زبانی، نوشتاری و عملی است که مراتب زبانی و نوشتاری آن وظیفه آحاد مردم و دولت است و مرتبه عملی آن در موارد و حدودی که قوانین مقرر کرده تنها وظیفه دولت است. در اجرای امر به معروف و نهی از منکر نمی‌توان متعرض حیثیت، جان، مال، مسکن، شغل و حریم خصوصی و حقوق اشخاص گردید، مگر در مواردی که قانون تجویز کند.

اماکنی که بدون تجسس در معرض دید عموم قرار می‌گیرند، مانند قسمت‌های مشترک آپارتمان‌ها، هتل‌ها، بیمارستان‌ها و نیز وسایل نقلیه مشمول حریم خصوصی نیست. هیچ شخص یا گروهی حق ندارد به عنوان امر به معروف و نهی از منکر به اعمال مجرمانه از قبیل توهین، افترا، ضرب، جرح و قتل مبادرت نماید. مرتکب طبق قانون مجازات اسلامی، مجازات می‌شود. مجازات اشخاصی که مبادرت به اعمال مجرمانه نسبت به آمر به معروف و ناهی از منکر نمایند، قابل تخفیف و یا تعلیق نیست و صدور حکم مجازات قابل تعویق نمی‌باشد.» اکنون اما با تغییراتی که در حال وقوع است احتمالا سیاست جدید ستاد امر به معروف و نهی از منکر نمایان خواهد شد.

رمان/ مطهره شفیعی